Γυναικεία αναπαραγωγή

Φυσιολογία

Η ρύθμιση του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος είναι ορμονοεξαρτώμενη. Συγκεκριμένα η υπόφυση λαμβάνει σήματα από μια περιοχή του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο και με τη σειρά της, σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ρυθμίζει τον εμμηνορυσιακό κύκλο μέσω της έκκρισης της FSH (θυλακιοτρόπος) και της LH (ωχρινοτρόπος). Οι ωοθήκες, σε απόκριση στις FSH και LH εκκρίνουν οιστρογόνα και προγεστερόνη. Ο εμμηνορυσιακός ή καταμήνιος κύκλος αναφέρεται στη μηνιαία κυκλικά επαναλαμβανόμενη σειρά συμβάντων στις ωοθήκες, που σχετίζονται με την ωρίμανση και την απελευθέρωση ενός ωαρίου, καθώς και την προετοιμασία για τη γονιμοποίηση και την εμφύτευση στη μήτρα. Ο μέσος καταμήνιος κύκλος διαρκεί 28 ημέρες και διακρίνεται αδρά σε δύο φάσεις, την ωοθυλακική και την ωχρινική. Κατά την ωοθυλακική φάση που διαρκεί τις πρώτες 14 ημέρες διεγείρεται από τα οιστρογόνα της ωοθήκης η ωρίμανση ενός ή σπανιότερα περισσοτέρων ωαρίων. Την 14η ημέρα συμβαίνει η ωορρηξία, όπου το κυρίαρχο ωοθυλάκιο απελευθερώνει ένα ωάριο. Στην δεύτερη, την ωχρινική φάση του κύκλου, τα υπολείμματα του ραγέντος ωοθυλακίου σχηματίζουν το ωχρό σωμάτιο, που παράγει προγεστερόνη για να προετοιμάσει το ενδομήτριο να υποδεχτεί το γονιμοποιημένο ωοθυλάκιο. Αν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, σε περίπου 14 ημέρες (28η ημέρα) το ωχρό σωμάτιο εκφυλίζεται και με την πτώση του επιπέδου των οιστρογόνων και της προγεστερόνης εμφανίζεται η έμμηνος ρύση, οπότε ο κύκλος ξεκινά από την αρχή.

Διαταραχές του κύκλου - Ολιγομηνόρροια/Αμηνόρροια

Σε πολλές γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας παρατηρούνται ακανόνιστοι κύκλοι. Συχνές διαταραχές είναι η ολιγομηνόρροια (κύκλος με διάρκεια πάνω από 35 ημέρες) ή και αμηνόρροια (απουσία κύκλου για πάνω από 3 μήνες). Η αμηνόρροια διακρίνεται σε πρωτοπαθή, στην οποία σε νεαρά κορίτσια δεν έχει εμφανιστεί ποτέ έμμηνος ρύση και στην πολύ συχνότερη δευτεροπαθή, όταν παρατηρείται σε γυναίκες που είχαν προηγουμένως φυσιολογικούς κύκλους. Υπάρχουν και φυσιολογικές καταστάσεις που συνοδεύονται από αμηνόρροια, όπως η κύηση και ο θηλασμός αλλά και η κλιμακτήριος και η εμμηνόπαυση, με μέση ηλικία εμφάνισης τα 50-52 έτη.

Η διερεύνηση του αιτίου της ολιγομηνόρροιας και αμηνόρροιας απαιτεί εκτός του γυναικολογικού ελέγχου, λεπτομερή εργαστηριακό ενδοκρινολογικό έλεγχο, με προσδιορισμό μεταξύ άλλων της FSH, της LH, της προλακτίνης, της οιστραδιόλης, της τεστοστερόνης, της DHEA-S, της 17-OH-προγεστερόνης, της TSH, και της κορτιζόλης. Στην διαφοροδιάγνωση εντάσσονται διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας, διαταραχές της λήψης τροφής (αμηνόρροια υποθαλαμικής αιτιολογίας), η πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η υπερανδρογοναιμία άλλης αιτιολογίας, η υπερπρολακτιναιμία, η υπερκορτιζολαιμία.

Η θεραπεία καθορίζεται από την αιτιολογία της αμηνόρροιας. Ιδανικά, η θεραπεία πρέπει να κατευθύνεται στη διόρθωση της υποκείμενης παθολογίας, για παράδειγμα με την χορήγηση αγωνιστών της ντοπαμίνης για την αντιμετώπιση της υπερπρολακτιναιμίας ή με την υποκατάσταση των θυρεοειδικών ορμονών σε περίπτωση υποθυρεοειδισμού. Αν η υποκείμενη παθολογία δεν μπορεί να διορθωθεί, απαιτείται θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης με συνδυασμό οιστρογόνου και προγεστερόνης για τη διατήρηση της οστικής πυκνότητας.

Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

Τι είναι

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι η πιο κοινή ενδοκρινική διαταραχή στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και παρουσιάζεται με ένα συνδυασμό συμπτωμάτων που οφείλονται στην αυξημένη παρουσία ανδρογόνων στις γυναίκες. Τα αίτιά του δεν έχουν διευκρινιστεί πλήρως αλλά μεταξύ αυτών ενοχοποιούνται τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Τα συνήθη κλινικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν διαταραχές του κύκλου (ολιγομηνόρροια, αμηνόρροια κλπ.), αύξηση της τριχοφυΐας (πρόσωπο, στήθος, κοιλιά, πλάτη), ακμή, ανδρογενή αλωπεκία, υπογονιμότητα, διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης, υπερινσουλιναιμία, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία και υπέρταση, άπνοια ύπνου.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Για την διάγνωσή του έχουν τεθεί τρία κύρια κριτήρια, εκ των οποίων πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον τα δύο, ενώ να έχει αποκλειστεί οποιοδήποτε άλλο αίτιο που να τα προκαλεί. Πρόκειται λοιπόν για μια διάγνωση εξ αποκλεισμού, που χαρακτηρίζεται από ολιγο-/αμηνόρροια ή/και σημεία υπερανδρογοναιμίας ή/και υπερηχογραφικά πολυκυστικές ωοθήκες. Μεταξύ άλλων, για την διάγνωσή του θα πρέπει να ληφθεί ένα πλήρες ιστορικό, να πραγματοποιηθεί φυσική εξέταση, ένας λεπτομερής εργαστηριακός ορμονικός έλεγχος, μια γυναικολογική εξέταση, ένα γυναικολογικό υπερηχογράφημα, καθώς επίσης και μια καμπύλη σακχάρου και ινσουλίνης. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αποκλειστούν άλλα αίτια που σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων, όπως η υπερπρολακτιναιμία, η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων, οι ανδρογονο-εκκριτικοί όγκοι και άλλα.

Πώς αντιμετωπίζεται

Η αντιμετώπιση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών έγκειται στην αντιμετώπιση των κυρίων συμπτωμάτων αυτού, που όμως ποικίλλουν σημαντικά στην εκδήλωσή τους από γυναίκα σε γυναίκα. Ένας από τους κύριους στόχους είναι η μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη, σε διαταραχές του κύκλου στοχεύουμε στην αποκατάσταση μιας τακτικής εμμήνου ρύσεως, σε υπογονιμότητα στην αποκατάσταση αυτής, ενώ μπορεί να είναι αναγκαία η αντιμετώπιση της τριχοφυΐας και της ακμής. Τα συνηθέστερα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι η μετφορμίνη και τα από του στόματος αντισυλληπτικά δισκία. Το ιστορικό της ασθενούς και τα κυρίαρχα συμπτώματα είναι εκείνα που θα καθοδηγήσουν τον ενδοκρινολόγο στην επιλογή της κατάλληλης αγωγής.